Założeniem książki Ręka pracująca[1], opublikowanej we Lwowie w 1936 roku, było zaprezentowanie badań dermatologa Henryka Mierzeckiego i zilustrowanie ich zdjęciami wybranych przypadków, wykonanymi przez jego żonę artystkę Janinę Mierzecką2. Do publikacji wybrano 120 fotografii dłoni pacjentów lwowskiej Kasy Chorych, gdzie prowadził praktykę lekarską Mierzecki, specjalizujący się w chorobach skóry wywołanych pracą fizyczną. Ambicją dermatologa śledzącego światowe tendencje w badaniach nad schorzeniami zawodowymi było zebranie informacji o wpływie warunków pracy, wykonywanej profesji i używanych w niej materiałów oraz narzędzi na stan zdrowia robotników, a zwłaszcza stan ich skóry i kośćca dłoni. Praktyka prowadzona w latach 1924–1938 pozwoliła mu zapoznać się z kilkoma tysiącami przypadków związanych z uszkodzeniami i deformacjami powstałymi w trakcie wieloletniego uprawiania zawodu przez różnego rodzaju rzemieślników, wytwórców, rolników. Zadaniem Mierzeckiej było oddanie zmian na skórze i w anatomii rąk na czarno-białych fotografiach, do których dobierano pozujących tak, by w pełni odzwierciedlały one złożoność przypadków. Dzięki warsztatowi i doświadczeniu z fotografią naukową (przedmiotów zabytkowych i muzealnych) udało jej się sprostać zadaniu skompletowania tablic do medycznego opracowania męża.
Janina Mierzecka, tablice 27, 28, 37 i 38 z cyklu Ręka pracująca, w: Henryk Mierzecki, Ręka pracująca. 120 tablic fotograficznych, Warszawa 1947
Strona ilustracyjna była dla Mierzeckiego niezwykle ważna, pragnął bowiem, by zdjęcia wraz ze skatalogowanymi przez niego opisami służyły za wskazówkę dla lekarzy, ale także urzędników, których zadaniem było rozpoznanie zmian wywołanych przez pracę na ludzkich dłoniach. Sprawna i trafna diagnoza była bowiem często podstawą do ubiegania się o renty czy odszkodowania z tytułu szkód zawodowych. Ponadto projekt Ręka pracująca zwracał uwagę na stan określonych dziedzin przemysłu oraz usług, a zarazem na kondycję systemu opieki zdrowotnej i wsparcia dla przedstawicieli klasy robotniczej.
Fotografie Janiny Mierzeckiej na wystawie „Przyszłość będzie inna. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918”; fot. M. Landsberg
Fotografie z cyklu Pracująca ręka Jadwigi Mierzeckiej zostały pokazana w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki na wystawie Przyszłość będzie inna. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918 (2018), kuratorka: Joanna Kordjak.
